حسابداری مدیریت چیست و چه کاربردی دارد؟

حسابداری مدیریت چیست و چه کاربردی دارد؟

شرکت‌های مختلف برای برنامه ریزی و ایجاد یک استراتژی مناسب نیاز دارند تا اطلاعات درست و شفافی را از مسائل مالی شرکت خود داشته باشند. حسابداری مدیریت دقیقا این اطلاعات را به منظور مدیریت بهتر در اختیار صاحبان کسب و کارها قرار می‌دهد. در ادامه به بررسی این شاخه از مدیریت می‌پردازیم. با آکادمی حسین فهیمی همراه باشید تا کمی بیشتر با حسابداری مدیریت و کاربردهای آن آشنا شوید.

تعریف حسابداری مدیریت

در حسابداری مدیریتی معیارهای مالی مختلفی مانند درآمد، فروش، هزینه‌های عملیاتی و کنترل هزینه بررسی می‌شود. این داده‌ها در اختیار مدیران و صاحبان شرکت‌ها قرار می‌گیرد تا آنها بتوانند از این اطلاعات در برنامه‌ریزی‌ها، پیش‌بینی‌ها و بودجه بندی‌‌های شرکت در سطح کلان استفاده کنند.

تاریخچه حسابداری مدیریت

انقلاب صنعتی قرن نوزدهم موجب بروز و ظهور حسابداری مدیریتی شده است. در این برهه از تاریخ، اکثر شرکت‌ها به صورت مشارکتی و توسط چند مالک و یا مدیر اداره می‌شد. صاحبان شرکت‌ها بر اساس روابط شخصی و دارایی‌های خود وام می‌گرفتند تا بتوانند امور شرکت را مدیریت کنند و سهامدار خارجی عملا برای آنها تعریف نشده بود. به همین علت شرکت‌ها نیازی به ارائه گزارش‌های مالی مفصل به افراد سرمایه گذار نداشتند. کمی بعد و با گذشت زمان شرکت‌ها با عوامل جدیدی مانند فشارهای نهادهای نظارتی، مالیات بر درآمد و... روبرو شدند. در این شرایط بود که صاحبان کسب و کار به فکر جذب سرمایه گذار افتادند. واضح بود که سرمایه گذاران بدون دریافت گزارش‌های مالی دقیق اقدام به سرمایه گذاری نمی‌کردند. به همین علت صورت‌های مالی حسابرسی بسیار پر اهمیت شد و حسابداران زیادی دست به کار شدند تا از این فرصت استفاده کنند. در قرن نوزدهم حسابداران روش واحدی را برای برآورد هزینه دارایی‌های شرکت‌ها تصویب کردند که تأثیر زیادی در حسابداری مدیریت داشت.

تا اواسط دهه ۱۹۸۰ حسابداری مدیریت تفاوت چندانی با شیوه‌های قدیمی که در جنگ جهانی اول رایج بود، نداشت. جانسون (Johnson) و کاپلان (Kaplan) بر این باورند که حسابداری مدیریت از اوایل قرن بیستم تغییر نکرده است و ارتباط خود را برای اطلاع رسانی تصمیمات مدیران از دست داده است.

اقتصاد دانان معتقدند که محیطی که در آن حسابداری مدیریت انجام می‌شود به مرور زمان کاملا تغییر کرده است. با پیشرفت فناوری، بازارها رقابتی‌تر شدند و ساختارهای سازمانی کاملا متفاوتی پیدا کردند. بنابراین باید شیوه‌های مدیریت جدیدی روی کار بیاید.

روش‌های مختلف در حسابداری مدیریتی

در حسابداری مدیریتی برای دستیابی به اهداف اصلی از تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است.

۱. تجزیه و تحلیل حاشیه‌ای

تحلیل حاشیه‌ای یکی از اساسی‌ترین و ضروری‌ترین تکنیک‌ها در حسابداری مدیریتی است. مهم‌ترین فاکتور در این مدل بهینه سازی تولید است. در این تحلیل به محاسبه نقطه سر به سر (BEP) می‌پردازند. منظور از نقطه سر به سر وضعیتی است که در آن درآمدها و هزینه‌های یک شرکت در یک دوره خاص با هم برابر است.

۲. تحلیل محدودیت

در این روش به تجزیه و تحلیل خطوط تولید یک کسب و کار و موانع اصلی آن پرداخته می‌شود. همچنین ناکارآمدی‌های ایجاد شده توسط این موانع و تأثیر آنها بر توانایی شرکت برای ایجاد درآمد و سود نیز شناسایی می‌شود تا در صورت امکان حل و فصل شود.

۳. بودجه بندی سرمایه ای

در بودجه بندی سرمایه ای به تجزیه و تحلیل اطلاعاتی پرداخته می‌شود که مربوط به مخارج سرمایه‌ای است. بعد از انجام آنالیز و نتیجه ‌گیری صاحبان شرکت‌ها اقدامات لازم را اتخاذ می‌کنند.  همچنین در این روش حسابداران مدیریتی ارزش فعلی خالص (NPV) را محاسبه می کنند. منظور از ارزش فعلی خالص، ارزش تمام جریان‌های نقدی آتی (مثبت و منفی) با نرخ بازدهی مورد نظر در پروژه‌، در مقایسه با سرمایه‌گذاری اولیه است.

۴. ارزشیابی موجودی و هزینه یابی محصول

ارزیابی موجودی شامل شناسایی، تجزیه و تحلیل هزینه‌های واقعی مرتبط با محصولات و موجودی شرکت است. به بیان ساده‌تر در این روش به محاسبه و تخصیص هزینه‌های سربار و همچنین ارزیابی هزینه‌های مستقیم پرداخته می‌شود.

کاربرد حسابداری مدیریت

حال که با مفهوم و تاریخچه حسابداری مدیریت آشنا شدیم به سراغ کاربردهای حسابداری مدیریت می‌رویم.

۱. برنامه ریزی موثر

مدیریت حسابداری می‌تواند در روند برنامه ریزی و انتخاب استراتژی مناسب موثر باشد. با توجه به مدیریت حسابداری می‌توان بودجه‌های عملکردی مختلفی را تهیه کرد و از اطلاعات حسابداری مربوط به هر بخش یا محصول در برنامه‌ریزی مناسب استفاده کرد. مدیران با توجه به اطلاعات جامع و مفیدی که حسابداران مدیریتی در اختیار آنها می‌گذارند  مسیر حرکت شرکت را مشخص می‌کنند.

۲. کنترل اوضاع و شرایط

در حسابداری مدیریت، عملکرد واقعی هر فعالیت تجاری اندازه گیری می‌شود و با یک استاندارد ثابت یا برنامه ریزی شده مقایسه می شود. اگر انحرافاتی که قابل کنترل هستند درست تشخیص داده شود، صاحبان کسب و کارها می‌توانند اقدامات لازم را برای رفع آنها انجام دهند. دو سیستمی که در مدیریت اوضاع بسیار کارآمد است سیستم هزینه یابی استاندارد و کنترل بودجه است.

۳. بهبود خدمات به مشتریان

شرکت‌ها با استفاده از حسابداری مدیریت می‌توانند خدمات خود را به بهترین شکل عرضه کنند و به فکر بهبود خدمات خود باشند. اگر روند خدمات رسانی به مشتریان به درستی پیش برود نرخ بازگشت سرمایه (ROI) را افزایش می‌یابد و طول عمر مشتریان فعلی نیز بیشتر می‌شود.

۴. سازماندهی و نظم در شرکت

با تکیه بر حسابداری مدیریت می‌توان محدوده اختیارات و مسئولیت مدیران کلیدی در سیستم  را به درستی تعریف و تبیین کرد. با این روش نظم و ترتیب خاصی بر شرکت و امور آن حاکم می‌شود که نتیجه مطلوبی را به همراه خواهد داشت.

۵. هماهنگی

 هماهنگی کامل بین بخش‌های مختلف مانند تولید، خرید، امور مالی، پرسنل بسیار مهم است و اگر یکپارچه سازی صورت نگیرد نمی‌توان انتظار داشت که صاحبان کسب و کار به موفقیت دست پیدا کنند. با استفاده از حسابداری مدیریت و تهیه بودجه و گزارش عملکرد می‌توان به این هدف نزدیک شد.

۶. بهبود کارایی

سیستم حسابداری مدیریت می‌تواند عیوب و مشکلات کارها را مشخص کند و آنها را حل کند که در این صورت کارایی کارکنان نیز بهبود خواهد یافت.

۷. ایجاد انگیزه

همانطور که گفتیم حسابدار مدیریت گزارش‌های تجاری را به صورت دوره‌ای تهیه می‌کند و آنها را به مدیران عرضه می‌کند. صاحبان شرکت‌ها با توجه به این گزارش‌ها می‌توانند از عملکرد کارکنان خود به صورت دقیق مطلع شوند و به آنها پاداش یا جریمه بدهند. به این ترتیب کارکنان انگیزه بیشتری برای ادامه کار و بهبود فعالیت خود پیدا می‌کنند.

۸. افزایش میزان سود

با توجه به مواردی که گفته شد، حسابداری مدیریت موجب تقویت روحیه کارکنان و افزایش راندمان آنها می‌شود. همچنین برای یافتن معایب کارها عملکرد واقعی اندازه گیری می‌شود و با توجه به علل انحراف، اقدامات لازم برای کنترل آن صورت می‌گیرد. زمانی که همه چیز درست و اصولی پیش برود، سود شرکت به حداکثر خود می‌رسد و می‌توان اهداف بلند مدت را با انگیزه بیشتر دنبال کرد.

سخن پایانی

در این مطلب سعی شد تا تعریفی دقیق از حسابداری مدیریت ارائه دهیم و تاریخچه آن را مورد بررسی قرار دهیم. سپس از مزایا و کارایی‌های حسابداری مدیریت گفتیم و آنها را تحلیل کردیم. اگر به دنبال این هستید که به عنوان یک حسابدار نوپا در عرصه حسابداری مدیریت قدم بگذارید بهتر است تا اصول و تکنیک‌های لازم را در این زمینه بیاموزید. آکادمی حسین فهیمی با آموزش‌های مفید و کاربردی می‌تواند شما را در این مسیر یاری کند تا در این زمینه به تخصص لازم دست پیدا کنید.